|
Przegląd studiów nad percepcją dotykową niewidomych i widzących należy zacząć od procesów elementarnych. Okazuje się,
że dotyk rozróżnia z pewnością punkty odległe o 2,5 mm oraz próg pobudliwości dotykowej nie różni się u niewidomych
i widzących. Różnice występują jedynie przy zdolności rozróżniania dwóch punktów, gdzie wchodzi w grę codzienna praktyka
różnicowania i integracji spostrzeżeń dotykowych, czyli innymi słowy ćwiczenie i rozwijanie percepcji
dotykowej. Spostrzeganie dotykowe jest rozłożone w czasie, czyli stopniowe i nierównoczesne, podczas gdy wzrokiem
możemy ujmować w tym samym czasie, równocześnie i symultanicznie dużą liczbę elementów.
Co warto wiedzieć o nauczaniu i uczeniu się pisma Braille'a:
- Nauczanie czytania i pisania liter brajlowskich, zwłaszcza u niewidomych dzieci, należy poprzedzić ćwiczeniami
rozwijającymi: orientację w schemacie własnego ciała, orientację w małej i dużej przestrzeni oraz percepcję dotykową
- W Polsce dostępny jest program rozwijający percepcję dotykową składający się z: podręcznika dla nauczyciela
(w czarnym druku) i podręcznika z lekcjami dla ucznia (w brajlu): Sally S. Mangold "MANGOLD - Rozwojowy Program Percepcji Dotykowej i Rozpoznawania Liter Brajlowskich", Warszawa 2000
(do nabycia w Dziale Zbytu Zakładu Nagrań i Wydawnictw Związku Niewidomych, Sp. z o.o.,
ul. Konwiktorska 7/9, 00-216 Warszawa,
tel. (022) 831-35-24.
- KOLEJNOŚĆ WPROWADZANIA LITER BRAJLOWSKICH JEST RÓŻNA OD KOLEJNOŚĆI WPROWADZANIA LITER CZARNODRUKOWYCH
U DZIECI WIDZĄCYCH.
Metodyka nauczania brajla powinna być oparta na naukowym ustaleniu kolejności wprowadzania znaków, zarówno w procesie
czytania, jak i pisania. Znacznie wcześniej powinny być wprowadzane znaki i pewne połączenia znaków, które są łatwiej
percepowane przez czytających.
- Zasada wprowadzania znaków brajlowskich jest następująca: jako pierwsze wprowadzane są znaki zawierające punkty lewej
i górnej części sześciopunktu i równocześnie te, które składają się z jednego, dwóch lub trzech punktów. Jeden z elementarzy
dla dzieci niewidomych opracowany przez J. Kamińskę, B. Pierzchałę, B. Regułę "Mój elementarz" Kraków 1996, zgodnie z
powyższą zasadą proponuje następującą kolejność wprowadzania liter brajlowskich:
później litery: o, u, d, e, s, t, itd.
UWAGA! Zarówno u dorosłych osób ociemniałych jak i młodzieży, która rozpoczynając naukę brajla, potrafi czytać i pisać
pismem czarnodrukowym, nie jest konieczne stosowanie powyższej kolejności, a jedynie zgodnie z sekwencją alfabetyczną.
- Zasada stopniowania trudności. Wprowadzając dziecku pojęcie sześciopunktu, a więc zapoznając go z układem punktów w sześciopunkcie brajlowskim (pozycja, numery punktów), warto
zacząć od powiększonego sześciopunktu. Doskonale nadają się do tego kostki brajlowskie lub wytłaczanki do jajek z sześcioma wgłębieniami oraz kule, np. z plasteliny. Wprowadzając konkretną literę brajlowską należy unikać powiększonego wzoru litery, ponieważ zmusza się małe palce dziecka do wykonywania dodatkowych ruchów, potrzebnych do identyfikacji wszystkich powiększonych punktów w znaku.
- Należy zwrócić uwagę na różne umiejętności, których opanowanie pozwoli na biegłe i poprawne czytanie ze zrozumieniem,
np.: poziom percepcji dotykowej, sposób pracy rąk i przesuwania palców, pozycja ciała podczas czytania itp. Pomocny w pracy
z niewidomym jest "Kwestionariusz oceny umiejętności związanych z czytaniem pisma Braille'a" Witczak - Nowotna J., Paplińska
M. Niepełnosprawność i Rehabilitacja nr 3, Instytut Rozwoju Służb Społecznych, Warszawa 2003
- Dobierając narzędzia do nauki pisania pismem Braille'a należy kierować się indywidualnymi potrzebami i możliwościami początkującego użytkownika brajla. Stosunkowo łatwym narzędziem do nauki pisania brajlem jest maszyna brajlowska i od niej warto zaczynać nauczanie dzieci. Jeśli osoba (dziecko, czy dorosły) nie ma większych trudności w orientacji i rozumieniu pojęć przestrzennych można rozpocząć naukę pisania na tabliczce brajlowskiej, ale po opanowaniu podstawowych zasad zapisu na maszynie. U osób ze zwiększonymi potrzebami i/lub niepełnosprawnością sprzężoną, mechaniczna lub elektroniczna maszyna brajlowska wydaje się być najlepszym narzędziem do pisania brajlem.
- Brajl nie jest pismem tylko dla niewidomych. Osoby widzące: rodzina i przyjaciele niewidomego mogą w stosunkowo krótkim
czasie opanować zasady czytania i pisania pismem Louisa Braille'a. Dla osób widzących, które zazwyczaj korzystają z pamięci
wzrokowej, pomocą w uczeniu się brajla jest użycie kontrastowego druku w postaci brajla czarnodrukowego. Ukazanie całego
sześciopunktu z zaakcentowaniem punktów aktywnych wspomaga orientowanie się w sześciopunkcie oraz ułatwia identyfikację
znaku brajlowskiego z odpowiadającą mu literą lub znakiem interpunkcyjnym. Wypukłe punkty w znaku brajlowskim zostały
oznaczane jako duże czarne punkty Nieaktywne punkty w znaku, a więc te, które nie są wypukłe, zaznaczono mniejszymi,
czarnymi kropkami.
Brajl czarnodrukowy nie powinien być stosowany jako samodzielna metoda nauki pisma punktowego,
a jedynie jako metoda wspierająca.
Gdzie i w jaki sposób nauczyć się brajla:
- W Akademii Pedagogiki Specjalnej w Warszawie na kierunku: Pedagogika Specjalna, specjalność: Tyflopedagogika na studiach
dziennych i zaocznych oprócz opanowania Technik brajlowskich i Metodyki nauczania technik brajlowskich, studenci uzyskują
wiedzę teoretyczną i umiejętności praktyczne niezbędne w pracy z osobami niewidomymi i słabo widzącymi, również z dodatkowymi
niesprawnościami.
- Samodzielnie, korzystając z broszur wydawanych przez Polski Związek Niewidomych.
|
  |